Szkoła średnia to dla wielu młodych ludzi czas intensywnego rozwoju, nawiązywania przyjaźni i poszukiwania własnej tożsamości. Niestety, dla części uczniów staje się ona również miejscem, gdzie doświadczają agresji słownej i psychicznej, określanej mianem hejtu. Zjawisko to, choć często bagatelizowane, jest poważnym problemem, który może mieć długotrwałe konsekwencje dla zdrowia psychicznego i poczucia bezpieczeństwa młodzieży. Hejt w szkole to nie tylko pojedyncze, nieprzyjemne komentarze – to systematyczne, często ukryte działania, mające na celu poniżenie, wykluczenie lub zranienie drugiej osoby.
Hejt w szkole średniej to specyficzna forma agresji rówieśniczej, która wykracza poza zwykłe konflikty czy docinki. Charakteryzuje się intencjonalnym i powtarzającym się działaniem mającym na celu wyrządzenie krzywdy. Może przybierać różne formy:
Agresja werbalna: Obraźliwe przezwiska, wyśmiewanie, plotkowanie, publiczne ośmieszanie, szydzenie z wyglądu, poglądów czy statusu społecznego.
Agresja fizyczna: Choć rzadsza niż werbalna, może obejmować popychanie, szarpanie czy inne formy przemocy.
Wykluczenie społeczne: Celowe ignorowanie, odcinanie od grupy rówieśniczej, uniemożliwianie uczestnictwa w wspólnych aktywnościach.
Cyberhejt: Przeniesienie agresji do sfery cyfrowej, np. poprzez obraźliwe komentarze w mediach społecznościowych, tworzenie ośmieszających memów lub filmów, czy rozsyłanie fałszywych informacji (tzw. cyberprzemoc)1.
Jedną z najgroźniejszych cech hejtu jest jego rozprzestrzenianie się w internecie, co sprawia, że ofiara nie ma chwili wytchnienia, a krzywdzące treści są dostępne dla szerokiego grona odbiorców i trudne do usunięcia.
Przyczyny hejtu są złożone i często leżą u podstaw problemów społecznych i psychologicznych. Do głównych czynników, które sprzyjają występowaniu tego zjawiska, należą:
Niedojrzałość emocjonalna: Młodzież nie zawsze potrafi radzić sobie ze złością, frustracją czy poczuciem niższości, przenosząc te emocje na innych.
Presja grupy: Strach przed wykluczeniem sprawia, że niektórzy uczniowie dołączają do grupy hejtującej, nawet jeśli wewnętrznie się z tym nie zgadzają.
Anonimowość w sieci: Internet daje fałszywe poczucie bezkarności, co skłania do bardziej agresywnych zachowań.
Niska samoocena sprawcy: Hejtowanie innej osoby może być próbą podniesienia własnej wartości i statusu w grupie.
Brak reakcji dorosłych: Brak interwencji ze strony nauczycieli, rodziców i innych autorytetów może utwierdzać sprawców w przekonaniu, że ich zachowanie jest akceptowalne.
Konsekwencje hejtu są wyniszczające, zwłaszcza dla ofiar. Długotrwałe narażenie na agresję może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak:
Problemy psychiczne: Depresja, lęk społeczny, obniżone poczucie własnej wartości, a w skrajnych przypadkach myśli samobójcze2.
Trudności w nauce: Spadek koncentracji, niechęć do chodzenia do szkoły, pogorszenie wyników edukacyjnych.
Izolacja społeczna: Wykluczenie z grupy rówieśniczej i trudności w nawiązywaniu nowych, zdrowych relacji.
Co ważne, hejt ma negatywne konsekwencje również dla sprawców. Utrwalanie w sobie agresywnych zachowań może prowadzić do problemów z prawem w przyszłości, trudności w funkcjonowaniu społecznym i braku empatii.
Skuteczna walka z hejtem wymaga zaangażowania całej społeczności szkolnej, a zwłaszcza nauczycieli i rodziców3. Kluczowe działania obejmują:
Edukacja i profilaktyka: Organizowanie warsztatów i zajęć na temat empatii, tolerancji i odpowiedzialnego korzystania z internetu. Szkoły powinny również jasno określać zasady dotyczące hejtu i cyberprzemocy.
Szybka i stanowcza reakcja: Nauczyciele i dyrekcja muszą reagować na każdy przypadek agresji, nie bagatelizując go. Konieczna jest rozmowa zarówno z ofiarą, jak i sprawcą, a także włączanie w proces rodziców.
Wsparcie dla ofiar: Szkoła powinna zapewniać ofiarom hejtu wsparcie psychologiczne, by pomóc im uporać się z traumą.
Budowanie pozytywnej atmosfery: Promowanie kultury szacunku, wzajemnego wsparcia i otwartości w klasie i całej szkole.
Rodzice powinni natomiast bacznie obserwować zachowanie swoich dzieci, rozmawiać z nimi o problemach w szkole i uczulać je na kwestie hejtu – zarówno w roli ofiary, jak i sprawcy. Ważne jest, aby dawać przykład pozytywnych relacji i uczyć dzieci empatii.
Hejt w szkole średniej to zjawisko, które wymaga natychmiastowego działania i zaangażowania całej społeczności. Nie można go postrzegać jako "części" dorastania. Szkoła powinna być przestrzenią bezpieczeństwa, gdzie każdy uczeń czuje się akceptowany i szanowany. Tylko poprzez wspólną pracę, edukację i stanowcze reagowanie na każdą formę agresji, jesteśmy w stanie chronić młodzież przed tym wyniszczającym zjawiskiem.
1 M. Wójcik, Cyberprzemoc – nowa forma agresji wśród młodzieży. Skala problemu i sposoby przeciwdziałania, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2018.
2 H. Gulińska-Kubiak, Wpływ doświadczenia przemocy rówieśniczej na zdrowie psychiczne adolescentów, w: Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, pod red. M. Jarząbek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
3 B. Zygmunt, Rola nauczyciela w profilaktyce i przeciwdziałaniu przemocy w szkole, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2019.
Wójcik, M. (2018). Cyberprzemoc – nowa forma agresji wśród młodzieży. Skala problemu i sposoby przeciwdziałania. Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Gulińska-Kubiak, H. (2021). Wpływ doświadczenia przemocy rówieśniczej na zdrowie psychiczne adolescentów. W: M. Jarząbek (Red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zygmunt, B. (2019). Rola nauczyciela w profilaktyce i przeciwdziałaniu przemocy w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Oleś, P., & Oleś, M. (2018). Wychowanie do wartości: w poszukiwaniu sensu życia w perspektywie psychologicznej i pedagogicznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
O'Keeffe, G. S., & Clarke-Pearson, K. (2011). The impact of social media on children, adolescents, and families. Pediatrics, 127(4), 800-804. DOI: 10.1542/peds.2011-0054.
Komentarze